Gündogar Aziýa - Awstraliýa Uçuş ýolunda Whimbrels-iň göçmeginde möwsümleýin we ilat tapawudy.

Journalurnal:Guş gözlegleri, 11 (1), s.1-12.

Görnüşleri (guş):Whimbrels (Numenius phaeopus variegatus)

Abstrakt:

Göçüp barýan guşlary goramak, ýyllyk ýaşaýyş sikliniň dürli döwürlerinde uzak ýerlere bil baglamaklary sebäpli kyn. Guşlaryň köpeldilmegi, köpeldilmezligi we göçmegi bilen baglanyşykly ähli ugurlary aňladýan “uçuş ýoly” düşünjesi tebigaty goramak boýunça halkara hyzmatdaşlygy üçin esas döredýär. Şol bir wagtyň özünde-de, şol bir görnüşiň göçüp-gonup ýören işleri pasyllar bilen ilat arasynda ep-esli tapawutlanyp biler. Migrasiýa möwsümleýin we ilat tapawudyny düşündirmek migrasiýa ekologiýasyna düşünmek we gorap saklamakdaky boşluklary kesgitlemek üçin peýdalydyr. Sputnik arkaly yzarlamak usullary, Whimbrels (Numenius phaeopus variegatus) -yň Moreton aýlagynda (MB) we Gündogar Aziýa - Awstraliýa uçuş ýolundaky Awstraliýadaky Roebuck aýlagynda (RB) köpelmeýän ýerlerden göçmegini yzarladyk. Mantel synaglary MB we RB ilatynyň köpelmeýän we köpeldilýän ýerleriniň arasynda migrasiýa baglanyşygynyň berkligini seljermek üçin ulanyldy. Welçiň synagy, iki ilatyň arasynda we demirgazyk bilen günorta göçüşiň arasyndaky migrasiýa işjeňligini deňeşdirmek üçin ulanyldy. Netijeler Demirgazyk tarapa göçüp barmak döwründe MB ilaty üçin RB ilatyna garanyňda has uzakdy. Demirgazyk tarapa göçüp barýarka ilkinji aýak uçuşynyň aralygy we dowamlylygy MB ilaty üçin RB ilatyna garanyňda has uzyn bolup, MB şahsyýetleriniň has uzyn uçuşlaryny goldamak üçin tohumsyz ýerlerden gitmezden ozal has köp ýangyç goýandygyny görkezýär. RB ilaty MB ilatyna garanyňda (Uzak Gündogar Russiýada 5 uzynlyk aralygynda jemlenýän köpelýän ýerler) has gowşak migrasiýa baglanyşygyny görkezdi (60 uzynlyk aralygynda ýaýran köpelýän ýerler). MB ilaty bilen deňeşdirilende, RB ilaty Sary deňzdäki duralgalara we Hytaýyň kenarýaka sebitlerine garaşlydy, bu ýerde gelgit mekany düýpli ýitdi. Şeýle-de bolsa, soňky onýyllykda MB ilaty azalsa, RB ilaty köpeldi, bu duralgalarda gelgitli ýaşaýyş ýerleriniň ýitmeginiň dürli ýaşaýyş ýerlerini ulanyp bilýän Whimbrel ilatyna az täsir edendigini görkezýär. Ilatyň arasyndaky dürli tendensiýalar, köpelýän ýerlerinde aw basyşynyň dürli derejeleri sebäpli bolup biler. Netijeler Bu gözleg, Whimbrels-iň köp ilatynyň we beýleki göçüp barýan guşlaryň ýyllyk ýaşaýyş sikline düşünmek arkaly gorap saklamak çäreleriniň gowulaşyp boljakdygyny görkezýär.